Politieke partij, welk vlees hebt u in de kuip?

Het zal u niet ontgaan zijn: in maart van dit jaar staan de gemeenteraadsverkiezingen op het programma. Al langere tijd wordt gewaarschuwd voor criminele infiltratie in de (lokale) politiek. Crimineel kan makkelijk in gemeenteraad: ‘Politiek doet schokkend weinig’, kopte RTL Nieuwsvorige maand nog. Ook politici en ambtenaren vrezen een infiltratie van het openbaar bestuur. Volgens Marcel Boekhorst zijn politieke partijen en gemeenten zich nog onvoldoende bewust van de risico’s.

Opvallend genoeg is de screening van kandidaten voor de meeste partijen geen prioriteit. De meeste landelijke partijen eisen van kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen zelfs geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), blijkt uit een rondgang van RTL Nieuws. Hoewel het aanvragen van een VOG een goed begin is, is ook dit onvoldoende, zegt Marcel Boekhorst, algemeen directeur van Signum Interfocus. Vorig jaar schreef hij hierover al een blog op onze website. Boekhorst: “Men dient zich er van bewust te zijn dat er bij het afgeven van een VOG door Justis onderzoek wordt gedaan naar het justitiële verleden van een persoon. Maar wat als deze persoon bij zijn vorige werkgever fraude heeft gepleegd en er is geen melding of aangifte gedaan bij de politie? Dan is fraude of niet-integer gedrag ook voor Justis niet te achterhalen.” In de praktijk kan het dus voorkomen dat er voor een persoon een VOG wordt afgegeven terwijl deze persoon bij zijn vorige werknemer ontslagen is vanwege diefstal of een ander delict, waarbij deze werkgever geen aangifte of melding heeft gedaan bij de politie.

Het aanleveren van een VOG is een belangrijke eerste stap, maar screening is ook noodzakelijk. Boekhorst: “Men zal moeten afwegen wat de functie, het functieprofiel en het bijbehorende risicoprofiel zijn. Met andere woorden: wat wil en moet men weten van een kandidaat, voordat deze persoon toegang krijgt tot vertrouwelijke informatie en het ‘gezicht’ van de (lokale) partij wordt?”. Signum Interfocus heeft daarvoor een wegingsdocument ontwikkelt, aan de hand waarvan wij met onze opdrachtgevers, per screening een afweging op welke inhoudelijke onderdelen en op welk niveau de betreffende kandidaat dient te worden gescreend.  Door het uitvoeren van een Pre Employment Screening krijgt men naast het overleggen van een VOG, inzicht in veel meer (integriteit)risico’s die een kandidaat met zich meebrengt. Er kan middels digitaal achtergrondonderzoek worden vastgesteld of het CV van iemand wel klopt en wat de financiële situatie is. Er wordt gekeken naar nevenfuncties en – activiteiten die mogelijk strijdig zijn met het belang van de partij of de gemeente. Ook kan inzicht worden verkregen of en in de wijze waarop de kandidaat in zijn of haar vorige werkomgeving zich schuldig heeft gemaakt aan het schenden van integriteitsregels. Er kan worden vastgesteld of iemand in aanraking is geweest met situaties waarin een stevig beroep op de integriteit of vertrouwelijkheid werd gedaan. En misschien nog wel belangrijker, hoe deze persoon hier vervolgens mee is omgegaan. Uiteraard hoeft deze kennis niet per definitie te leiden tot het niet aanstellen van een persoon, maar men kan met elkaar hierover passende afspraken maken.

Ook het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid schrijft over dit onderwerp op haar website. Het CCV adviseert onder meer gemeenten over veiligheidsmaatregelen. Directeur Patrick van den Brink: “We willen mensen van onbesproken gedrag in de politiek. Dan mag je als partij best wat van je kandidaten vragen. […] Op eisen aan de integriteit mag je nooit inboeten.” 

Het screenen van personen kent zijn spelregels. Zo heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kaders en richtlijnen gesteld op het gebied van screening. Doel van deze richtlijnen is om sollicitanten te beschermen tegen overmatige inbreuk op hun persoonlijke levenssfeer. Het te kiezen niveau van de screening dient hiermee proportioneel in balans te zijn. Met andere woorden: de kandidaat mag niet zwaarder worden gescreend dan strikt noodzakelijk. Dit geldt voor zowel de inhoud van de screening, als de onderwerpen waarop wordt gescreend. Zo heeft de AP bepaald dat de verwerking van strafrechtelijke persoonsgegevens alleen toekomt aan verantwoordelijken die optreden krachtens een vergunning van de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus.

Zelf doen of uitbesteden
Screenen is een vak. Het vergt  kennis en kunde op gebied van de mogelijkheden van onderzoek. Het vraagt om kennis van digitaal open bronnen onderzoek, frauderisico’s in verschillende functies en het vermogen om aan te sluiten bij zowel de belevingswereld van de te screenen persoon als de organisatie waar men mogelijk gaat werken. Er zijn juridische en wettelijke kaders. Screening dient, kortom, professioneel, kundig en integer te gebeuren. Het gaat tenslotte over de toekomst en belangen van een kandidaat en uw organisatie.